یکی از قطعات اصلی خودرو که با وجود ظاهر ساده و اندازه کوچک آن نقش حیاتی و مهمی در عملکرد خودرو دارد، دینام است. این قطعه مولد جریان مستقیم بوده و یکی از قطعات اساسی و تاثیرگذار اتومبیل به شمار می رود.
آفتامات خودرو چیست؟
یکی از اجزای دینام، رگلاتور است که به نام عمومی آفتامات شناخته می شود. این قطعه جریان الکتریکی ورودی آرمیچر را کنترل کرده و بر توان خروجی دینام نیز تاثیر مستقیم دارد. رگلاتورهای دینام قدیمی از رله و مقاومت سیمی ساخته می شد و به آن آفتامات می گفتند. این نام هنوز هم برای رگلاتور دینام استفاده می شود. امروزه برای ساخت این قطعه از قطعات الکترونیکی مختلفی استفاده می شود اما به طور کلی اکثر رگلاتورهای دینام مدار مقایسه کننده ترانزیستوری دارند که عملکرد آن نسبت به سیستم رله ای و قدیمی بسیار دقیق تر و بهتر است. در فروشگاه آنلاین لوازم یدکی HPC می توانید آفتامات دینام پیکان یوگسلاوی، آفتامات دینام آردی و بسیاری دیگر از قطعات یدکی خودرو را با تضمین قیمت و کیفیت خریداری نمایید.
کار آفتامات در خودرو چیست؟
همان طور که گفتیم، آفتامات یا رگلاتور با کنترل ولتاژ تولیدی و جریان مصرفی مانع از سوختن مولد برق و مصرف کننده ها می شوند و به عنوان رابط بین دینام و باتری خودرو عمل می کنند. با افزایش دور موتور، ولتاژ برق تولیدی در دینام نیز افزایش می یابد. اگر این افزایش ولتاژ بیشتر از میزان استاندارد باشد، سوختن مصرف کننده های خودرو و آسیب آن ها را به دنبال دارد. همچنین در صورت پایین بودن دور موتور یا خاموش بودن موتور، وقتی دینام به باتری وصل می شود، جریان برق از باتری وارد دینام شده و ممکن است موجب سوختن دینام شود. لذا به منظور جوگیری از وقوع این اتفاقات، استفاده از آفتامات یا رگلاتور ضروری است.
وظیفه آفتامات خودرو
اصلی ترین وظیفه ای که آفتامات در خودرو بر عهده دارد، کنترل جریان تولیدی دینام و ولتاژ خروجی آن است؛ همچنین این قطعه به باتری سالمی که خالی شده اجازه شارژ داده و پس از پر شدن باتری نیز شارژ کردن را متوقف می کند. از دیگر وظایف آفتامات نیز می توان به ممانعت از تخلیه جریان باتری در دینام به هنگام خاموش بودن موتور اشاره کرد.
طرز کار آفتامات دینام خودرو
این قطعه دارای هسته ای آهنی بوده که سیم پیچی به شکل موازی به دور آن پیچیده شده و روی هسته آن یک جفت پلاتین قرار گرفته که در حالت عادی بسته است. بالشتک های دینام جریان مورد نیاز خود را از ذغال مثبت می گیرند. این جریان پس از این که قطب ها تغذیه شدند، وارد F آفتامات می شود.
هنگامی که دور موتور خودرو افزایش می یابد، ولتاژ دینام نیز افزایش یافته و به دنبال آن ولتاژ موثر بر سیم پیچ رله ولتاژ (آفتامات) نیز زیاد می شود. اگر این ولتاژ بیشتر از میزان استاندارد و مجاز خود شود، نیروی کشش هسته از نیروی فنر پلاتین متحرک بیشتر شده و در نتیجه هسته، پلاتین متحرک را جذب می کند. به دنبال آن، پلاتین های رله ولتاژ باز شده و اتصال بدنه قطبین از طریق مقاومت کامل می شود.
این مقاومت جریان مصرفی بالشتک های دینام را کاهش داده و از شدت میدان مغناطیسی و ولتاژ خروجی دینام می کاهد. همین مسئله با اثرگذاری بر سیم پیچ رله ولتاژ سبب می شود هسته نیروی خود را از دست بدهد. در چنین شرایطی فنر با کشیدن پلاتین متحرک و تماس آن به پلاتین ثابت، جریان مورد نیاز میدان را به طور مستقیم به بدنه متصل می کند.
همان طور که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم، ولتاژ خروجی دینام توسط رله ولتاژ کنترل می شود. برای آن که جهت جریان از دینام به باتری باشد، بیشینه این ولتاژ باید از ولتاژ باتری کمی بیشتر باشد. به این ترتیب باتری شارژ می شود. به همین دلیل ولتاژ دینام ۲۵ درصد بیشتر از باتری است.
چگونه بفهمیم آفتامات دینام خراب است؟
آفتامات دینام ولتاژ تولید شده را بین ۱۳.۵ تا ۱۴.۵ ولت تنظیم کرده و به این ترتیب از اجزای الکتریکی خودرو محافظت می کند. یکی از نشانه هایی که در صورت مشاهده می توان احتمال داد مشکل و نقصی در دینام ایجاد شده، عدم ثبات ولتاژ خروجی است. این مسئله از طریق سیستمی که در خودروها وجود دارد به راننده اطلاع داده می شود. در خودروهای امروزی این سیستم هشدار دهنده یک باتری کوچک بوده و در صورتی که به هنگام روشن بودن موتور، چراغ هشدار روشن شود، احتمالا مشکلی در سیستم شارژ وجود داشته و آفتامات خراب است.
۸ نشانه خرابی آفتامات دینام
نکته مثبتی که در رابطه با آفتامات دینام وجود دارد این است که تشخیص خرابی این قطعه بر خلاف بسیاری از قطعات دیگر ساده بوده و به کمک روش های مختلف می توان عیب یابی کرد. در ادامه برخی از علائم و نشانه های خرابی آفتامات را بررسی خواهیم کرد:
ولتاژ بالا
مقدار ولتاژ باتری خودروهای معمولی در شرایطی که در خودرو حال کار نیست، بین ۶ تا ۱۲ ولت است و وقتی اتومبیل در حال حرکت است این عدد ۲ ولت بالاتر می رود. در صورتی که میزان ولتاژ خروجی از ۱۶ ولت بیشتر باشد، احتمال می رود که مشکلی در آفتامات (تنظیم کننده ولتاژ) وجود دارد. اگر ولتاژ خروجی از اندازه معمول بیشتر باشد، اجزای الکتریکی خودرو آسیب می بیند. مثلا ممکن است چراغ های جلو یا عقب ماشین پس از گذشت مدت زمان کوتاهی بسوزد.
افت ولتاژ ناگهانی
یکی دیگر از نشانه های خرابی آفتامات، افت ولتاژ است که می تواند منجر به کاهش شتاب خودرو شود. این مسئله به ظاهر ساده اهمیت زیادی داشته و بیانگر عدم تنظیم صحیح قدرت است.
خاموش شدن چراغ پشت آمپر
چراغ پشت آمپر یکی دیگر از اجزای الکتریکی خودرو است که برای روشن شدن به ولتاژ مشخصی نیاز دارد. در صورتی که تنظیم کننده ولتاژ دچار اختلال باشد، این چراغ ها نیز روشن نشده و در نتیجه نمی توان از خودرو استفاده کرد؛ چرا که به کمک چراغ های پشت آمپر از میزان سوخت، سرعت، درجه آمپر و … مطلع می شوند و بدون دانستن این اطلاعات روشن کردن اتومبیل و استفاده از آن چندان منطقی به بنظر نمی رسد.
چراغ های کم نور یا چشمک زن
کم نور شدن چراغ های جلوی خودرو و حتی چراغ های داخلی از دیگر نشانه های خابی آفتامات دینام و عدم تنظیم ولتاژ و جریان به میزان کافی است. البته ممکن است این مسئله به دلیل وجود برخی مشکلات در باتری نیز به وجود آمده باشد.
کار نکردن چراغ های نور بالا
چراغ های نور بالا نیز از جمله قطعات الکتریکی اتومبیل هستند که به ولتاژ کافی نیاز دارند. اگر این چراغ ها ولتاژ کم یا زیاد دریافت کننده به درستی کار نکرده و می سوزند.
خوردگی سر باتری
در صورت مشاهده خوردگی در ترمینال ها و قسمت بالای باتری می توان احتمال داد که مشکلی در تنظیم کننده ولتاژ وجود دارد.
خالی شدن باتری
اگر باتری قدیمی باشد، مشکلی در دینام وجود اشته باشد یا چراغ های خودرو برای مدت طولانی روشن مانده باشد، باتری خالی شده و نیاز به تعویض خواهد داشت. از دیگر دلایل خالی شدن باتری مدیریت نامناسب جریان توسط تنظیم کننده ولتاژ است.
روشن شدن چراغ موتور یا چراغ باتری
دلایل مختلفی برای روشن شدن چراغ موتور وجود دارد که خرابی آفتامات و تمام شدن ذغال دینام از جمله آن ها است. همچنین ممکن است به دلیل وجود نقصی در باتری چراغ موتور روشن شود. به کمک مولتی متر می توان دینام و باتری را بررسی کرد و متوجه شد ایراد از کدام یک از این قطعات است.
تعمیر و تعویض آفتامات دینام
آن قسمت از خودرو که وظیفه شارژ باتری را بر عهده دارد، دینام است. در اثر خراب شدن دینام و عدم شارژ باتری، کارایی خودرو مختل شده و باتری نیز خراب می شود. دینام دارای دو بخش است؛ ژنراتور که برق تولید کرده و آفتامات یا رگلاتور ولتاژ که وظیفه تنظیم ولتاژ را بر عهده دارد. در اکثر خودروها این دو بخش واحد یکپارچه ای تشکیل داده و در دینام قرار گرفته اند.
معمولا وقتی دینام خراب می شود در واقع رگلاتور یا آفتامات آن دچار نقص و ایراد شده و با تعمیر و تعویض این قطعه ارزان قیمت مشکل به طور کلی برطرف می شود. این در حالی است که وقتی به برخی از تعمیرکاران مراجعه می کنید ممکن است پیشنهاد تعویض کامل دینام را داده و بر این مسئله اصرار داشته باشند اما توجه داشته باشید که در اغلب مواقع نیازی به این کار نیست.
پیشگیری از خرابی آفتامات دینام خودرو
همیشه پیشگیری کردن از بروز مشکل منطقی تر و بهتر از تعمیر و حل مشکل است. راهکارهای مختلفی برای جلوگیری از خراب شدن آفتامات وجود دارد که در ادامه قصد داریم به معرفی برخی از آن ها بپردازیم:
• دور فن کولر را در پایین ترین درجه قرار دهید.
• از باتری هایی که ظرفیت بالاتری دارند، استفاده کنید.
• در مواقع غیر ضروری چراغ های اتومبیل خود را خاموش کنید.
• به طور مرتب وضعیت شل یا سفت بودن تسمه دینام را بررسی کنید.
• هرگاه قصد توقف طولانی مدت داشتید، به منظور بالا بردن دور موتور تا حدود ۲۰۰۰ دور در دقیقه پدال گاز رافشار دهید.