یکی از مهم ترین اجزای موتور خودرو که نقش حیاتی و پررنگی بر عملکرد درست آن دارد، دینام یا Alternator است. این قطعه در حقیقت نیروی الکتریکی مورد نیاز سیستم برق رسانی خودرو را تولید می کند و اجزای برقی اتومبیل مانند برف پاک کن، بوق، چراغ ها و .. با نیرویی که این قطعه تولید کرده و به آن ها می رساند، کار می کنند. این قطعه با شارژ باتری، سبب حرکت خودرو می شود. بنابراین دینام یکی از مهم ترین قطعات خودروهای دارای موتور احتراق داخلی بوده و خراب شدن آن صدمات متعددی برای اتومبیل شما به همراه دارد. از این رو توصیه می شود حتما به علائم و نشانه های خرابی دینام توجه داشته باشید و در صورت مشاهده کوچک ترین مشکل نسبت به بر طرف ساختن آن اقدام نمایید. در ادامه اجزای تشکیل دهنده دینام، علائم و نشانه های خرابی این قطعه و علل خرابی آن را هم از دیدگاه تخصصی و فنی و هم از منظر تجربی بررسی خواهیم کرد.
اجزای دینام خودرو
همانطور که گفته شد دینام یکی از اجزای برقی مهم اتومبیل به شمار می رود. یک پوسته فلزی، دو بالشتک، بوش، کلکتور، آرمیچر و چند زغال اجزای تشکیل دهنده این قطعه هستند. محل قرارگیری دینام کنار موتور و زیر پمپ هیدرولیک است. روتوی که درون دینام قرار دارد با چرخش داخل میدان مغناطیسی، برق تولید می کند و همان طور که می دانید، اصلی ترین وظیفه دینام این است که جریان مستقیم برای شارز باتری را تولید کند. در ادامه مهم ترین قطعات و اجزای تشکیل دهنده دینام را معرفی خواهیم کرد:
• استاتور: سیم پیچ و هسته دو بخش تشکیل دهندهاستاتور یا بالشتک محسوب می شوند.
• روتور: آرمیچر یا روتور مهم ترین بخش تشکیل دهنده دینام خودرو است که با چرخش به دور محور خود، انرژی مغناطیسی مورد نیاز دینام را تولید می کند.
• آفتامات: رگلاتور یا آفتامات قطعه ای است که جریان ورودی به آرمیچر را کنترل می کند و بر توان خروجی دینام موثر است.
• دیود: دیود دینام جریان بین باتری و دینام را یک سو می کند.
• جاروبک: داخل هر دینام تعدادی جاروبک قرار دارند که وظیفه آن ها حفظ ارتباط الکتریکی با موتور می باشد.
بررسی تجربی خرابی دینام خودرو
برخی نشانه های خرابی دینام به قدری واضح هستند که هر کسی با اندک تجربه رانندگی متوجه آن شده و می تواند وجود نقص در دینام را تشخیص دهد. از این رو توصیه می شود پس از مشاهده این علائم جهت بررسی دقیق تر و تخصصی تر به تعمیرگاه های مجاز و معتبر مراجعه کنید. برخی از علائم تجربی خرابی دینام عبارتند از:
• چراغ باتری یا چراغ دینام روشن شود.
• باتری اتومبیل اصطلاحا خواب مانده و مانع از استارت خوردن خودرو شود.
• برق رسانی به قطعات برقی خودرو از جمله چراغ ها با نوسان همراه باشد.
• دینام و اتصالات آن داغ شده و اتصالات دچار نقص شده باشند.
• تسمه دینام معیوب یا شل باشد.
• فولی دینام با تسمه تراز نباشد.
بررسی فنی خرابی دینام خودرو
در حالت کلی ولتاژ دینام خودرو باید بین ۱۳.۸ تا ۱۵ ولت باشد. ولتاژ پایین تر به معنای معیوب بودن دینام است. از جمله عوارضی که این ولتاژ پایین دارد، عدم تامین برق مورد نیاز خودرو و شارژ نشدن باتری است. چنانچه نسبت به رفع این مشکل اقدام نکنید، باتری اتومبیلتان نیز پس از مدتی آسیب دیده و خراب می شود. بنابراین لازم است به این مسئله اهمیت داده و در اسرع وقت نسبت به تعویض این قطعه اقدام نمایید تا از ایجاد مشکلات جدی تر با هزینه های بیشتر جلوگیری گردد.
در مقابل، بیشتر بودن ولتاژ دینام از میزان نرمال و استاندارد نیز می تواند به مرور زمان به خراب شدن باتری خودرو منجر شود. تولید نیروی الکتریکی بیشتر و برق رسانی بیش از حد مجاز در اثر خراب شدن آفتامات دینام اتفاق می افتد. خراب شدن آفتامات دینام به این معنا است که باتری به طور دائمی در حال شارژ است؛ چرا که این قطعه وظیفه دارد پس از شارژ کامل باتری، جریان شارژ را قطع نماید. بنابراین با تعویض آفتامات دینام خودروتان می توانید این ایراد را رفع نمایید. برای تهیه این قطعه دو راه دارید؛ روش اول این که می توانید به صورت حضوری به فروشگاه های معتبر مراجعه کرده و به شکل فیزیکی کالا را تهیه کنید. روش دوم خرید از فروشگاه های اینترنتی لوازم و قطعات یدکی خودرو است. یکی از برندهای معتبر واردکننده لوازم یدکی، شرکت اچ پی سی (HPC) نام دارد که شما می توانید آفتامات دینام پراید انژکتوری، آفتامات دینام پراید کاربراتوری، آفتامات دینام پیکان یوگسلاوی و بسیاری از قطعات برقی و موتوری و گیربکسی انواع خودروهای سبک را از وبسایت این مجموعه خریداری نمایید.
علائم خرابی دینام خودرو
حال که با دلایل فنی و تجربی خرابی دینام آشنا شدید، وقت آن است که به سراغ بررسی علائم خرابی دینام خودرو برویم:
استشمام بوی سیم یا لاستیک سوخته
گاهی اوقات در اثر اصطکاک فولی و تسمه، تسمه داغ شده و بوی سیم سخته یا لاستیک سوخته به مشام می رسد. همین مسئله یکی از نشانه های خراب شدن دینام محسوب می شود. دینامی که داغ است، ولتاژ بیشتری تولید کرده و این امر موجب صدمه دیدن سایر قطعات خودرو می شود.
همان طور که می دانید سیم های مختلفی که درون موتور قرار دارند که جریان برق تولید شده دینام را به سایر قطعات برقی خودرو می رسانند. بنابراین اگر سیم ها یا اتصالات خراب شوند، انتقال جریان برق با مشکل مواجه شده و یا قطع می شود. همچنین وجود مشکل در اتصالات ممکن است سبب پرنورتر شدن چراغ ها شود. چرا که دینام برای رفع مشکل ناچار به تولید برق بیشتر است. همین امر باعث می شود بوی سیم داغ شده به مشام برسد.
صدای جیرجیر
همان طور که در قسمت قبل به آن اشاره شد، تراز نبودن فولی دینام با تسمه سبب خرابی دینام می شود. فرسودگی بوش ها و یاتاقان ها نیز خرابی دینام را به دنبال دارد. بنابراین در صورت مشاهده شل شدن اتصالات و یا قطعی آن ها لازم است دینام و اجزای آن بررسی شود.
شل بودن، پوسیدگی، خوردگی یا سفت بودن تسمه دینام خودرو
خوردگی یا فرسودگی تسمه دینام را می توان یکی دیگر از علائم خراب بودن دینام خودرو دانست. اغلب بدین گونه است که در ابتدا بروز برخی نشانه ها وجود مشکل جدی در خودرو را هشدار می دهند. این هشدارها زمانی است که فرد فرصت کافی برای بر طرف ساختن مشکل را داشته باشد. از این رو هر گاه علائم خرابی دینام را مشاهده کردید، بهتر است تسمه را نیز بررسی کنید که در نرفته یا دچار خوردگی و پارگی نشده باشد. با تعویض تسمه فرسوده می توانید از بروز مشکلات جدی برای اتومبیل خود جلوگیری نمایید. نکته دیگری که درباره تسمه باید به آن توجه کنید، بیش از حد شل یا سفت بودن تسمه است. این مسئله نیز ممکن است در کار دینام اختلال ایجاد کند.
چراغ هشداردهنده
بر روی صفحه کیلومتر شمار چراغی وجود دارد که معمولا شکلی شبیه به باتری دارد. این چراغ به کامپیوتر خودرو وصل می باشد. روشن شدن چراغ پشت آمپر و نمایش عبارت ALT و GEN یکی دیگر از نشانه های خرابی دینام خودرو است. وظیفه این چراغ نشان دادن وضعیت ولتاژ خروجی دینام است. هر گاه ولتاژ خروجی از اندازه استاندارد کمتر یا بیشتر شود، چراغ باتری شکل روشن می شود و اگر ولتاژ با مقدار تعیین شده و نرمال مطابقت داشته باشد، این چراغ خاموش خواهد بود.
اگر خرابی دینام به مرحله پیشرفته نرسیده باشد، چراغ کیلومتر شمار چشمک زن بوده و کمی روشن و سپس خاموش می شود. در برخی موارد نیز نقص دینام هنوز خیلی شدید نبوده و این چراغ تنها با فعال شدن قسمت های برقی مانند چراغ های جلو اتومبیل، روشن می شود.
خوابیدن باتری
از دیگر مشکلاتی که در اثر خرابی دینام به وجود می آید، درست کار نکردن باتری است. معیوب بودن دینام – که قطعه اصلی تامین برق مورد نیاز باتری است – باعث می شود فشار بیشتری برای جبران نقص دینام به باتری وارد شود. اگر به هنگام چرخاندن سوئیچ صدایی شبیه به تق تق شنیدید می توانید احتمال دهید که باتری اتومبیلتان خوابیده است. دینام خراب مانع از رسیدن برق به باتری شده و حتی اگر خودرو شما بهترین باتری را نیز داشته باشد، این فشارها موجب خراب شدن و اصطلاحا خوابیدن آن می گردد.
چراغ های کم نور
پیش تر گفتیم که فعالیت کلیه اجزای سیستم برقی خودرو به جریان الکتریکی تولید شده توسط دینام وابسته است. بنابراین مشاهده مواردی چون کم نور شدن یا پرنور شدن چراغ ها ممکن است از جمله نشانه های خراب شدن دینام خودرو باشد. اگر هنگام رانندگی متوجه تغییر در نور چراغ ها و پشت آمپر شدید، توصیه می شود سیستم تهویه و ضبط و پخش خودرو را خاموش کنید و به بررسی باتری و دینام بپردازید. چرا که از علائم دیگر معیوب بودن دینام، کاهش نور چراغ های خودرو است.
دلایل خرابی دینام خودرو
خراب شدن دینام خودرو علت های متفاوتی دارد. برخی از مهم ترین علل خرابی دینام به شرح ذیل است:
• هرگاه بلبرینگ های دو سر دینام گیرپاچ کرده یا خراب شوند، ممکن است دینام آسیب ببیند.
• از بین رفتن زغال دینام نیز یکی دیگر از دلایل خراب شدن دینام خودرو می باشد.
• یکی دیگر از علل خراب شدن دینام اتومبیل، سوختن سیم پیچی داخل آن است که در این صورت دینام دیگر قابل استفاده نبوده و باید تعویض گردد.
• اگر سیم پیچ دینام جدا شده و در اثر گرما به روتور متصل شود، دینام صدمه دیده و خراب می شود.
• خراب شدن آفتامات دینام نیز از دیگر علت های بروز نقص در دینام به شمار می رود.